Historia Nietkowa

HISTORIA NIETKOWA

WAŻNIEJSZE DATY DOTYCZĄCE HISTORII MIEJSCOWOŚCI

1305

Pierwsze informacje na temat Nietkowa - w Kronikach Głogowskich miejscowość pojawia się jako "Villa Necka". Władcą księstwa głogowskiego był wtedy Henryk III Głogowski.

1398

Rothenburgowie obejmują władzę nad Nietkowem. Pierwszym przedstawicielem tego rodu potwierdzonym w materiałach źródłowych był Gaspar von Rothenburg, pochodzący najprawdopodobniej z Tyrolu.

1482

Na mocy układu w Kamieńcu Ząbkowickim z 16 września 1482 roku Nietków wchodzi w skład księstwa krośnieńskiego, które od 1571 roku stało się częścią Brandenburgii. Od tego czasu wzdłóż południowych granic dóbr Rothenburgów przebiegała granica państwowa ze Śląskiem.

1592

W II połowoe XVI wieku Rothenburgowie stali się zwolennikami Marcina Lutra. Udokumentowana działalność pierwszego znanego pastora protestanckiego w Nietkowie - Georga Praetoriusa z Krosna Odrzańskiego.

1736

Król pruski Fryderyk Wilhelm I 14 kwietnia 1736 roku za służbę dla państwa pruskiego wyróżnia właściciela Nietkowa - Christiana Alexandra Rudolfa von Rothenburg - godnością grafa (hrabiego).

1758
Król Prus Fryderyk II Wielki, jako jedyny król w dziejach, przebywał na terenie dóbr nietkowskich.
1788

Nietków, po śmierci ostatniego męskiego przedstawiciela z nietkowskiej linii rodziny hrabiów von Rothenburg, przechodzi we władanie księcia kurlandzkiego Piotra Birona, który kupuje dobra nietkowskie. To właśnie za jego czasów w nietkowskim teatrze, położonym w obecnym parku wiejskim, wystawiono w 1796 roku komedie Szekspira "Wiele hałasu o nic" oraz "Poskromienie złośnicy".

1792
Budowa klasycznego dworku szlacheckiego, wkomponowanego w park krajobrazowy.

1800

Po śmierci Piotra Birona Nietków przechodzi we władanie rodziny von Hohenzollern-Hechingen; majątek dzedziczy córka Piotra - Wilhelmina Żagańska. W dziejach wsi zachodzą zasadnicze zmiany. To za jej życia w 1808 roku Czerwieńsk zostaje wyłączony z majątku Nietków.

1839

Po śmierci Wilhelminy Żagańskiej majątek Nietków i całe księstwo żagańskie przechodzi w ręce księżnej Pauliny Żagańskiej. W 1845 roku księżna przekazuje tereny Nietkowa swojemu synowi, księciu Fryderykowi Wilhelmowi Konstantynowi von Hohenzollern-Hechingen.

1866
Budowa nowej świątyni ewangelickiej.

1869

3 września 1869r. zmarł książę Fryderyk Wilhelm Konstantyn von Hohenzollern-Hechingen. Po jego śmierci Nietkowem władali kolejno potomkowie księcia z morganatycznego małżeństwa z Amalią Frein Schenk von Geyern. W zgodzie z obowiązującym ówcześnie prawem posługiwali się oni tytułem hrabiego von Rothenburg - w nawiązaniu do poprzednich właścicieli Nietkowa.

1874

Na trasie kolei Marchijsko-Poznańskiej otwartej w 1870 roku, w Nietkowie wybudowano przystanek kolejowy.
1900
Nietków liczy 1138 mieszkańców.

1932

12 stycznia 1932 roku umiera Fryderyk Wilhelm Konstantyn hrabia von Rothenburg. Nietków dziedziczą jego dwaj synowie - Fryderyk Wilhelm (Eitel - Fryderyk) i Johann-Georg Tassilo, którzy zginęli w 1944r. i 1943r. na terenie Rosji Radzieckiej. W ten sposób linia właścicieli Nietkowa wygasła w czasie II wojny światowej.

1945

Pałac w Nietkowie - będący w dobrym stanie technicznym, z pełnym wyposażeniem - zajęli żołnierze Armii Czerwonej. Część wyposażenia (m.in. cenne meble, obrazy, rzeźby, zastawy, posągi, dywany) została wywieziona, a pozostała reszta przehandlowana przez Rosjan. Żołnierze, opuszczając pałac, podpalili go, aby pozacierać ślady rabunku i wandalizmu.

1946

Komisja Ustalania Nazw Miejscowości PRL ustaliła nazwę niemieckiej miejscowości "Schlesisch Nettkow" jako "Nietków" - rozpoczyna się powojenny okres historii Nietkowa.

1946
Antoni Przybylski założył Ochotniczą Straż Pożarną w Nietkowie.
1947

Z inicjatywy Ryszarda Malickiego założono Ludowy Klub Sportowy "ODRA" Nietków. Pierwszymi sekcjami sportowymi były: siatkówka i tenis stołowy. Od 1950 roku zaczęła działać sekcja piłki nożnej.

1954
Założono Świetlicę dla mieszkańców Nietkowa, a rok później - w 1955 roku - filię Biblioteki Gromadzkiej.

1959

Przeniesienie szkoły podstawowej do wyremontowanego budynku na ulicy Kasprowicza 76, a świetlicy do budynku po szkole (na ul. Kościuszki 87).

1966

Powstają "Biedronki" - pierwszy zespół muzyczno-wokalny w Nietkowie.

1970

Przekształcono Świetlicę w Wiejski Dom Kultury. Powołano Klub Rolnika i Społeczną Radę Kultury.
1972
Sołtysem został Henryk Figiel.
1976
Wybudowano i oddano do użytku nową, asfaltową drogę z Czerwieńska do Nietkowa.

1988

Nadanie szkole podstawowej imienia Stanisława Wróblewskiego - założyciela i pierwszego kierownika szkoły.
1995
Budowa nowego cmentarza komunalnego.
1997

Powódź stulecia. 19 lipca, kwadrans po północy, około 150m poniżej mostu kolejowego w Pomorsku, ODRA rozerwała lewobrzeżny wał, robiąc w nim ponad 100-metrowej szerokości wyrwę. Ogromne masy wody popłynęły w kierunku Nietkowa, Borynia i Lasek. Straty mieszkańców były ogromne...

2007
Nietków liczy 1253 mieszkańców.
2008
Budowa sali gimnastycznej przy Publicznej Szkole Podstawowej - remont budynku dydaktycznego.

2009 - 2010
Budowa kanalizacji sanitarnej dla mieszkańców Nietkowa. Odtworzenie nawierzchni dróg i chodników.
2011
Remont i odnowienie wewnątrz Wiejskiego Domu Kultury. Uruchomienie strony internetowej Nietkowa.
2012
Budowa szatni i zaplecza socjalnego dla piłkarzy LKS "ODRA" Nietków - poprawa warunków treningowych.

Nadanie Publicznej Szkole Podstawowej imienia Zofii i Stanisława Wróblewskich.
2013
Budowa oświetlenia ulicy Sportowej. Wymiana dachu i podłączenie gazu do budynku przedszkola.
2014
Rozpoczęcie remontu remizy Ochotniczej Straży Pożarnej - kompleksowa modernizacja kotłowni.

2015

27 marca założono Stowarzyszenie Mieszkańców Nietkowa. Prezesem wybrano Krzysztofa Smorąga.

Budowa nowej drogi na Osiedlu Słonecznym oraz rozpoczęcie budowy przystani rzecznej na Odrze.

2017

Oddanie do użytku przystani rzecznej na Odrze, remont nawierzchni drogi do wałów Odry (ul. Boczna), rozpoczęcie termomodernizacji remizy OSP, WDK i budynku szkoły podstawowej.

2018

Zakończenie termomodernizacji remizy OSP, WDK i budynku szkoły. Budowa kaplicy na cmentarzu.

2019

Oddanie do użytku placu zabaw z siłownią plenerową. Rozpoczęcie modernizacji drogi na cmentarz.

2020

Nowa droga w kierunku cmentarza. Kapitalna modernizacja stadionu LKS ODRA Nietków do wymogów IV ligi.

2021

Zakup nowego wozu bojowego dla strażaków OSP Nietków. Modernizacja nawierzchni ul. Żwirowej. Montaż nawodnienia murawy boiska ODRY Nietków oraz nowoczesnego oświetlenia. Zmiana ogrodzenia frontowego Domu Kultury..

... ciąg dalszy nastąpi ....

* * * * *

Historię miejscowości tworzą jej mieszkańcy. Podobnie jest z Nietkowem po zakończeniu II wojny światowej. Ci, którzy przybyli tutaj z różnych stron świata, stanęli przed trudnym zadaniem tworzenia nowej ojczyzny. Nowymi mieszkańcami stali się repatrianci - nie tylko z terenów wschodnich Rzeczpospolitej, ale również z Wielkopolski. Dziś, z perspektywy czasu, trudno jest zrozumieć (szczególnie młodszym mieszkańcom) realia czasów powojennych, tym bardziej stramy się zachować wspomnienia i fakty dotyczące tego okresu historii.

Już w 1945 roku za sprawą i czynnym zaangażowaniem państwa Wróblewskich powstała placówka oświatowa. Początkowo mieściła się ona w dzisiejszym Wiejskim Domu Kultury, z biegiem lat przeniesiona została do wyremontowanego dawnego urzędu podatkowego. Mieszkańcy, mimo traumatycznych wspomnień i przeżyć kilku ostatnich lat, starali się o szybką normalizację życia wsi.

Gromada Nietków administracyjnie przyporządkowana została do gminy Czerwieńsk. Tymczasowa Gminna Rada Narodowa została wyłoniona 2 grudnia 1945r. Do jej składu z gromady Nietków delegowany został Jan Szymonowicz oraz kierownik szkoły - Stanisław Wróblewski.

Rok później - w 1946 roku - Komisja Ustalania Nazw Miejscowości nadała niemieckiej miejscowości "Schlesisch Nettkow" nazwę "Nietków". W tym samym roku założono we wsi Ochotniczą Straż Pożarną, a w Czerwieńsku powołano Gminną Radę Narodową.

W 1947 roku założono istniejący do dziś Ludowy Klub Sportowy ODRA Nietków. Był on, i jest obecnie swoistą sportową wizytówką wsi. Po wielu latach - w 2012 roku - sportowcy doczekali się pięknego i nowoczesnego budynku szatni.

Tworzenie powojennych struktur państwowych odbywało się w atmosferze niepewności i tymczasowości. Ludność napływowa, zajmująca domostwa, obawiała się powrotu dawnych właścicieli. Propaganda i aparat bezpieczeństwa zrobiły jednak swoje... Rozpoczęto kolektywizację wsi. Wprowadzono obowiązkowe dostawy zboża, zwierząt rzeźnych, mleka i ziemniaków. Prowadzono też ideologizację i ateizację szkolnictwa - ofiarą tych działań został pierwszy proboszcz naszej parafii ks. Ignacy Zoń. Niechlubną rolę odegrał w nich informator organów bezpieczeństwa działajacy w Nietkowie o pseudonimie "Jarząbek".

W 1954 roku przeprowadzono reformę administracyjną wsi polskiej. W miejsce gmin utworzono "gromady" oraz "gromadzkie rady narodowe", które były strukturami władzy najniższego szczebla na wsi. Taka gromada powstała też w Nietkowie (na mocy uchwały nr V/29/54 Wojewódzkiej RN w Zielonej Górze). W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Nietków i Laski. Dla gromady ustalono 17 członków gromadzkiej rady narodowej.

1 stycznia 1958r. zniesiono Gromadę Nietków, a obszar jej włączono do Gromady Czerwieńsk. W wyniku tych zmian doszło też do połączenia Gromadzkich Rad Narodowych Nietkowa i Czerwieńska w jedną Gromadzką Radę Narodową z siedzbą w Czerwieńsku.

Ogromne zasługi dla szerzenia kultury na tym terenie ma Świetlica (założona w 1954 roku), a od 1970 roku Wiejski Dom Kultury oraz Biblioteka (założona w 1955 roku, po nowym podziale administracyjnym).

Początki nie były łatwe. Jak wspomina Józef Feduszyński, wieloletni kierownik placówki, w 1954r. założono świetlicę w pomieszczeniu obecnego przedszkola - wyremontowano ją w czynie społecznym, siłami młodzieży. Czynna była w godzinach wieczornych. Można było napić się tu herbaty i kawy, pograć w gry stolikowe (warcaby, szachy, brydż sportowy, tenis stołowy), a w soboty i w niedziele organizowane były wieczorki taneczne. W okresie jesienno-zimowym raz w miesiącu organizowano spotkania z "ciekawymi ludźmi". Gdy przeniesiono szkołę do budynku przy ul. Kasprowicza, to świetlicę przeniesiono do pomieszczeń po byłej szkole. W ten sposób mamy dzisiejszą siedzibę WDK przy ul. Kościuszki 87. Przy świetlicy utworzono Klub Rolnika, którego pierwszym gospodarzem została Teresa Wróbel, a pierwszym kierownikiem świetlicy był Tadeusz Wołosewicz. Do świetlicy przeniesiono też bibliotekę, którą prowadziła Irena Uberna. Przy świetlicy została powołana Społeczna Rada Kultury, której pierwszym przewodniczącym został Józef Feduszyński. Rada Kultury organizowała i koordynowała działalność świetlicy i Klubu Rolnika.

W 1966 roku powstał zespół muzyczno-wokalny "Biedronki". Zespół działał do 1968 roku w składzie: Maria Surdyk, Jadwiga Uszpulewicz, Krystyna Pałasik, Krystyna Kasperska, Renata Furman, Bożena Szymańska, Józef Zielonka, Ireneusz Matuszak, Jerzy Jarecki. Od 1969 roku powstał nowy zespół w składzie: Krystyna, Urszula, Grażyna i Maria Juncewicz, Bożena, Teresa i Danuta Jokś oraz Wiesława Ognik. Na akordeonie grał Zdzisław Maciejewski, a na perkusji Jan Kaźmierczak. Zespół przyjął nazwę "Leśniczanki". Pierwszą piosenką wykonaną na dwa głosy było "W zielonym lesie". W 1970r. zespół "Leśniczanki" przejęło małżeństwo Teresa i Stanisław Truszkiewiczowie, a do zespołu dołączyli Jan i Józef Zielonka, Wiesław Łukowski, Gerard Kuzke, Henryk Siwy, Bogdan i Janusz Seklecki. Zespół zanotował sporo sukcesów - między innymi brał udział w konkursach Piosenki Polskiej, Piosenki Radzieckiej i Piosenki Żołnierskiej. Solistka zespołu - Krystyna Juncewicz - zakwalifikowała się do finału konkursu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu, a Urszula Juncewicz zajęła pierwsze miejsce w Ogólnopolskim Przeglądzie Piosenki Harcerskiej w Kielcach.

W 1970 roku nastąpiło przekształcenie Świetlicy w Wiejski Dom Kultury w Nietkowie. Młodzież działająca w WDK i Klubie Rolnika z sukcesami uczestniczyła w różnorodnych konkursach. Na przykład w Konkursie Wiedzy Społeczno-Politycznej oraz Świat i Polityka, w finale ogólnopolskim w Warszawie IV miejsce zajął Andrzej Kozak. W finale wojewódzkim startowali: Stanisław Kasprowicz, Zbigniew Turkowski, Jan Hojsak i Andrzej Kozak. Przy WDK w 1971 roku powstała też sekcja motorowo-rowerowa pod przewodnictwem Stefana Kleparskiego. Sekcja ta brała udział w eliminacjach powiatowych, wojewódzkich i ogólnopolskich turniejów: "Złoty Kask", "Rowerem Wszędzie" oraz zawodach Pucharu Polski. Wielkie zasługi w osiągnięciach sekcji mieli: Stefan Kleparski i Renata Kleparska (I miejsca w finale krajowym konkursu "Rowerem Wszędzie" w 1977r.), Jerzy Kleparski oraz Andrzej Kozak (zdobył I miejsce w finale krajowym konkursu o "Złoty Kask" w 1975 roku).

Przy Wiejskim Domu Kultury prężnie działało Koło Gospodyń Wiejskich, które prowadziło kursy gotowania, haftu, szycia i pieczenia. Gospodynie czynnie pomagały przy organizacji imprez okolicznościowych w Nietkowie. W WDK działały też prężnie sekcje: fotograficzna, szachowa, brydżowa, tenisa stołowego, recytatorska, taneczna (młodzieżowa - folklor), a także ognisko muzyczne. Ponadto w WDK organizowane były kursy na Prawo Jazdy oraz kursy nauki języków obcych. Swoją siedzibę - od momentu powstania - ma tu również Koło Wędkarskie SUMIK oraz LKS ODRA Nietków.

Przez wiele lat zmarli mieszkańcy Nietkowa chowani byli na cmentarzu w Czerwieńsku. Trudności, jakie z tego faktu wynikały, zmusiły do podjęcia działań zmierzających do lokalizacji miejsca pochówku na terenie wsi. W 1995 roku śp. ks. kanonik Zbigniew Stanek dokonał uroczystego poświęcenia nowego cmentarza.

Obecnie Nietków to miejscowość, w której prężnie działają: Koła Gospodyń Wiejskich, grupy wokalne "Malinki", "Nietkowianki", "Rytm" i "Rezonans", Ochotnicza Straż Pożarna, LKS ODRA Nietków oraz Koło Wędkarskie SUMIK. Organizowane są imprezy, w tym m.in. "Biesiada Nietkowska", "Święto Pieczonego Ziemniaka" czy "Festyn z Sumikiem". Nietków współpracuje również z wioską partnerską z Niemiec - Greifenhain (z Gminy Drebkau).

W 2015 roku, 27 marca, powołano do życia Stowarzyszenie Mieszkańców Nietkowa.

Materiały kolejne w opracowaniu...

- materiały historyczne na podstawie książki "Czerwieńsk - Monografia miasta" pod redakcją Tomasza Nodzyńskiego, Czerwieńsk - Zielona Góra 2014, str.16 - 50.